پایان نامه آموزه های تربیتی مثنوی و تطبیق آن با روانشناسی نوین و معاصر

این رساله، با عنوان آموزه های تربیتی در مثنوی و تطبیق آن با روانشناسی نوین و معاصر در یک مقدمه و چهار بخش تنظیم شده است. مقدمه مشتمل است بر اشاره ای به جایگاه رفیع مثنوی در میان آثار ادب فارسی و عظمت اندیشه های ژرف مولانا جلال الدین محمد مشهور به مولوی. همچنین شرح مختصر زندگینامه به آن بزرگ از آغاز حیات تا واپسین دم حیات.

بخش اول اختصاص دارد به بررسی تعلیم و تربیت از دیدگاه قرآن و احادیث و روایاتی که از ائمه معصومین علیهم االسلام نقل شده است. در بخش دوم به جهان بینی مولانا، انسان از دیدگاه مولانا، تهذیب اخلاق، تدبیر منزل و سیاست مُدُن در مثنوی اشاره دارد و ابیاتی چند در باب هر موضوع به عنوان شاهد مثال از مثنوی معنوی آورده شده است. بخش سوم به بررسی نظرات و آراء روان شناسان بزرگ معاصر در زمینه تربیت و رشد و به کمال رسیدن و شکوفا شدن انسان ها، اختصاص داده شده است. در ابن بخش نظرات شش تن از برجسته ترین روانشناسان را که در حوزه رشد شخصیت و کمال یا با او هر کدام الگویی خاص را ارائه داده اند و به روانشناسان کمال گرا شهرت دارند، مورد بررسی فرار داده ایم. در بخش چهارم تلاش گردیده است تا نظرات تربیتی مولانا در مورد به کمال رسیدن انسان با سه مکتب بزرگ روان شناسی نوین و معاصر تطبیق داده شود. این سه مکتب بزرگ عبارتند از مکتب روانکاوی، مکتب رفتارگرایی و مکتب انسان گرایی باشد که بیان نکات تربیتی در مثنوی به عنوان یک راه ارتباطی با منبع وحی، راهنمایی ما در فهم مطالب مربوط به انسان باشد، چرا که مولانا با اقتباس از قرآن کریم و فهم آیات وحی به خلق مثنوی پرداخته است. تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.

اهمیّت تعلیم و تربیت برای فرد

این اهمیت را می توانیم در عبارت زیر خلاصه کنیم:

تعلیم، فرد را به کامیابی در اجتماع، و بهتر نمودن سطح زندگی اجتماعی و اقتصادی، و کسب رفاه و آسایش، موفق می سازد.

تعلیم و تربیت فرد را در اجتماع کامیاب می سازد. زیرا او را به مهارتها و عواطف و معارف و روش تفکر مناسبی که او را در جای خویش در اجتماع منسجم می سازد مجهز می نماید. و راه پیروزی را به روی او می گشاید و برای حل مشکلات شخصی می تواند بهتر کوشش کند و به منظور بهبود بخشیدن اجتماعی که در آن زندگانی می کند فعالیت نماید. اگر تعلیم و تربیت نبود، قدر افراد در اجتماع، معلوم نمی شد و از رسیدن به هدفهای خویش محروم می شدند. ...

انسان از دیدگاه مولانا در مثنوی

مولوی می گوید: صفات باریتعالی چون عکس ماه که در آب می افتد و زیبایی و تلألو خاصی دارد حقیقت وجودی خود را در وجود انسان جلوه گر می سازد. اما تعجب در این است که آدمی که اشرف مخلوقات است و زمین و افلاک را در اختیار خود دارد و جماد و نبات و حیوان را در حیطه قدرت و استثمار خود قرار داده است، در میان دو بی نهایت واقع شده است و چنان که گفتیم او (عالم اکبر) می باشد و در عین قدرت و تفکر گاه ضعیف و زبون تر از مخلوقات دیگر است.

انسان در مثنوی، همچون آئینه ای است که حق در آن ظاهر می گردد و چون بدان نیک بنگرند حق را در آن مشاهده می نمایند به همین سبب است که خداوند آدمی را تا مقام معلمی فرشتگان بر کشیده است و اسرافیل حیات بخش را چونان شاگردی، ابجدخوان مکتب او گردانیده، زیرا اسرافیل حیات بخش تن می بخشد و آدمی حیات جان. مولانا نیز همانند عارفان بزرگ بر آن است که هر چند آدمی در ظاهر، جهان کوچکی را نمایان می سازد، ولی در حقیقت اوست که جهان بزرگ را تشکیل می دهد و جهان ظاهر با همه طول و عرض جغرافیایی اش در برابر او تنگ و کوچک است.

تهذیب اخلاق در مثنوی

1. انسان اشرف مخلوقات است

همانطور که می دانیم، مدارک تکامل و نقصان هر کسی به اراده و فکر و اندیشه او وابسته است. بنابراین هر انسانی که این نیرو (اراده و فکر)، در او کامل باشد و با استفاده از ابزار و وسایل و همچنتین با ادراک مقدمات و بدیهیات از نقصانی به کمالی بهتر بتواند برسد، فضیلت و شرافت او بیشتر از افرادی است که این نیرو در آنها حاکم تر است. ...

2. وجود کمال و نقصان در نفس انسان از دیدگاه مولانا

هر موجود اعم از دین که گرانقدر باشد یا کم ارزش، مادی باشد و تیره یا غیر مادی و شفاف، در هرحال دارای ویژگی و خاصیتی است که در آن ویژگی، هیچ موجودی اشتراک ندارد و تحقق و ماهیت وجود او مستلزم داشتن آن ویژگی است.

ممکن است آن موجود، دارای اعمال دیگری نیز باشد که با سایر موجودات در آن کارها اشتراک داشته باشد، مثلاً ویژگی شمشیر برندگی و روانی در بریدن است؛ ویژگی اسب فرمانبرداری از سوار و سبکی در تاختن است که هیچ موجود دیگری در این خواص با شمشیر و اسب اشتراک ندارد. هرچند که شمشیر با تیشه در بریدن و اسب و یا خر در بار کشیدن مشترک است، اما نهایت کمال هر چیزی در آن است که آن ویژگی که خاص موجود است، به طور تمام و کمال از آن موجود سر بزند و ناقص بودن آن موجود وابسته به کوتاهی کردن در بروز آن ویژگی یا نداشتن آن است. ...