سیره امام على و تساهل و تسامح

سیره امام على و تساهل و تسامح

چکیده:

مقدمه

واژه ها و اصطلاحات در هر فرهنگى معانى و خاستگاه ویژه خود را دارد و بدون توجّه به فرایند تاریخى و مبانى فكریى كه در پیدایش آن ها مؤثر بوده است هرگز نمى توان درباره آن ها داورى كرد. این مطلب در مورد واضح ترین مفاهیم نیز صادق است; مثلاً، تعریف یك مسلمان از «خدا»، «انسان»، «دین» یا «اصلاح» غیر از تعریف یك مسیحى است. یكى از مسائلى كه اكنون در عرصه فكر و اندیشه، با آن مواجهیم، همین مسأله است كه افراد بدون ملاحظه پیشینه تاریخى و مبانى فكرى، برخى مفاهیم غربى را مطرح مى كنند و آگاهانه یا ناآگاهانه سعى مى كنند آن ها را منطبق با فرهنگ اسلام قلمداد نمایند; از جمله این مفاهیم واژه «تسامح و تساهل» است. برخى «تسامح و تساهل» را مادرِ تمدن ها و عامل دین دارى واقعى و اكسیرى معجزه آسا براى حلّ تضادهاى اجتماعى و سیاسى مى دانند. اینان اهل تساهل بودن را از افتخارات خویش مى شمارند. برخى دیگر آن را آفت دین و مخالف كتاب و سنّت و ابزارى در دست مخالفان براى تقدّس زدایى از فرهنگ اسلام مى دانند. البته اگر این مفهوم، كه از فرهنگ غرب واردادبیات ماشده است، به صورت علمى تبیین گردد ومبانى فكرى و پیش فرض هاى آن از منظر اسلام نقد و بررسى شود، به یقین، در بین دین باوران اختلاف فاحشى نخواهد بود. بسیارى از اختلافات موجود از خلط مباحث و عدم توجه به مبانى و پیشینه این مفهوم ناشى مى شود. به تعبیر امیرالمؤمنین(علیه السلام)، «اگر باطل از حق كاملاً جدا مى گردید، بر آنان كه پى جوى حقیقتند پوشیده نمى ماند و چنانچه حق از باطل خالص مى شد، زبان معاندان ازآن قطع مى گردید. ولى قسمتى از حق و قسمتى از باطل را مى گیرند و به هم مى آمیزند. این جاست كه شیطان بر دوستان خود چیره مى شود و تنها آنان كه مورد رحمت خدا بوده اند، نجات مى یابند.»^{( [1])}

موضوع تسامح و تساهل

تسامح و تساهل داراى مفهومى گسترده است كه با ابعادى گوناگون در زندگى دو فرد،دوخانواده، دوقبیلهوحتى رابطه دولت با ملت و دولت ها با هم مطرح مى شود.